از كليه عزيزاني كه ما را در تهيه اين مقال ياري رساندند بويژه جناب حجةالاسلام والمسلمين حاج سيد باقر گلپايگاني و دست اندركاران مركز دارالقرآن تشكر ميكنيم.
از گذشته همواره بعضي، شيعه را مورد طعن قرار ميدادند كه به اهل بيت : بيش از قرآن اهميّت ميدهند. در پي سفرهايي كه مرحوم حجةالاسلام والمسلمين حاج سيدمهدي گلپايگاني ؛ به خارج از كشور داشتند و از طرف دشمنان تشيع با اين سؤال و شبهه مواجه شده بودند. لذا به امر فقيه اهل بيت حضرت آيةاللّه العظمي گلپايگاني در سال 1352 اين مركز قرآني را تأسيس كردند وهم اينك تحت اشراف و نظارت حجةالاسلام والمسلمين حاج سيدجواد گلپايگاني مشغول به چاپ و نشر قرآن مجيد و كتب مربوط به علوم قرآني است. اين مركز ابتدا در مدرسه آيةاللّه العظمي گلپايگاني واقع در خيابان شهداي قم شروع به كار كرد امّا قبل از انقلاب به خاطر وجود اشكالات بيشمار به نتيجه مطلوب نرسيد، خوشبختانه با پيروزي انقلاب اسلامي و استقرار نظام مقدس جمهوري اسلامي روز به روز بردامنه فعاليتهاي آن افزوده شد. در آغاز، كار دارالقرآن تنها چاپ قرآن مجيد بود، سپس كليه كتابهايي كه در زمينه علوم قرآني نگاشته شده جمعآوري و مورد بررسي قرار گرفت. هماكنون اين مركز شامل بخشهاي گوناگوني از جمله دو مجله به زبانهاي فارسي و عربي، گروه كشّاف، گروه ترجمه، كتابخانه تخصصصي، گنجينه قرآنهاي خطي و نفيس، بخش حروفچيني كامپيوتري، دبيرخانه كنفرانسها، و... است.
يكي از بخشهاي مهم دارالقرآن گروه كشّاف موضوعي است. اين گروه حدودا هشت سال است كه در حال فعاليت است و آيات قرآن را براساس هفت موضوع اساسي تقسيمبندي كرده است. اين هفت موضوع عبارتند از:
1) معرفة الانسان علي ضوء القرآن شامل 120 موضوع؛
2) التوحيد علي ضوء القرآن شامل 190 موضوع؛
3) النبوّة علي ضوء القرآن شامل 1000 موضوع؛
4) الإمامة والولاية علي ضوء القرآن (در دست تنظيم)؛
5) المعاد علي ضوء القرآن شامل 356 موضوع ؛
6) منجيات الإنسان علي ضوء القرآن شامل 131 موضوع ؛
7) مهلكات الإنسان علي ضوء القرآن شامل 315 موضوع.
براي انجام دادن اين كار ابتدا گروهي در حدود 14 نفر از تمام قرآن فيشبرداري كردند، در مرحله دوّم اين فيشها تحت آن هفت عنوان مذكور دستهبندي شدند.
اين مجموعه بدون هيچگونه شرح و تفسيري چاپ خواهد شد. يعني آيات براساس موضوعات مشخص شده به ترتيب الفبا و فهرستوار بدون توضيح و تفسير در اختيار پژوهشگران علوم قرآني قرار خواهد گرفت. در واقع يك معجم و فهرست موضوعي براي مراجعه محققّان است. به عنوان نمونه محققي كه ميخواهد در باره معاد در قرآن تحقيق كند با مراجعه به اين كشّاف كليه آياتي كه در مورد معاد است به صورت يكجا جمعآوري و مباحث مختلف را از آن استخراج ميكند.
از اين هفت موضوع، شش موضوع آن به انجام رسيده و مراحل حروفچيني و چاپ را ميگذرانند. تنها موضوع امامت باقي مانده كه در اختيار حضرت آيةاللّه صافي قرار گرفته است تا مواردي كه قابل اصلاح و تجديد نظر است مورد ملاحظه قرار گيرد.
از جمله خدمات دارالقرآن جمعآوري كتابهاي مختلف در زمينه علوم قرآن است، در اين كتابخانه صدها جلد كتاب در موضوعات تفسير، نكات ادبي قرآن، شأن نزول و كتب مرجع جمعآوري شده است و در اختيار دانشپژوهان و محققان علوم قرآني قرار دارد. همچنين حسب الامر حضرت آيةاللّه العظمي گلپايگاني براي جلوگيري از خروج قرآنهاي خطي و نفيس از كشور توسط ايادي خارجي و سودجويان، قرآنهاي خطي و نفيس بسياري توسط اين مركز خريداري شده و در محلهاي مخصوص نگهداري ميشود از جمله ميتوان به قرآني كه بر روي پوست آهو نگاشته شدهاست اشاره كرد كه درنوع خودكمنظيراست.
از ديگر خدمات مفيد دارالقرآن ترجمه قرآن به زبانهاي مختلف و زنده دنياست. از جمله ترجمه قرآن به زبان كردي كه چاپ شده و در اختيار علاقهمندان قرار گرفته است و ترجمه انگليسي قرآن كه مراحل پاياني خود را ميگذراند. همچنين به خاطر اينكه احساس شد ترجمه فارسي رواني از قرآن در دست نيست گروهي از محققان و مترجمان توانا كار ترجمه فارسي را عهدهدار شدند و ترجمهاي جامع، روان و سليس را تهيه كردهاند كه در آينده نزديك در اختيار پژوهشگران ارجمند قرار خواهد گرفت.
تدوين اين ترجمه زيرنظر حجج اسلام انصاري، مروي، برهاني و كرمي صورت گرفته است.
اين مركز دو مجله يكي به لغت فارسي به نام پيام قرآن و ديگري به لغت عربي به نام رسالة القرآن منتشر ميكند؛ اين مجلات به صورت فصلنامه منتشر ميشوند. از سال 1372 تاكنون چهار شماره از مجله پيام قرآن منتشر شده است. مجله رسالة القرآن كه عمدتا در خارج از كشور منتشر ميشود از سال 1411 ق آغاز به كار كرده است و تاكنون 17 شماره از آن منتشر شده است. اين مجله اوّلين نشريهاي است كه در جهان اسلام در باره علوم قرآن و پژوهشهاي قرآني چاپ شده و در ميان دانشوران جهان اسلام و نويسندگان سرشناس عرب مطرح است و بسياري از اهل قلم و صاحب انديشه از كشورهاي آفريقايي و عربي خواستار همكاري و چاپ مقالاتشان در اين نشريه هستند.
بحث و تبادل نظر در باره علوم قرآن از مسائل بنيادي جامعه اسلامي است و از طرفي بسياري از نويسندگان و مترجمان و مفسران قرآن گمنامند و بايد ميدانهاي مناسبي جهت اشاعه و نشر آثار و نظريات خود پيدا كنند. لذا ضرورت وجود يك مجمع علمي تحت عنوان كنفرانس هر روز بيشتر احساس ميشد. اين امر مهم، در عيد مبعث سال 1367 (روز نزول
اوّلين آيات قرآن) با تأكيد و دستور فقيه دردآشنا حضرت آيةاللّه العظمي گلپايگاني و درايت آيةالله زاده معظم و تلاش فراوان دكتر سيد عبدالوهاب طالقاني جامه عمل پوشيد و با حضور جمع كثيري از دانشمندان و محققان حوزه و دانشگاه و نمايندگان 14 مؤسسه تحقيقاتي تشكيل شد. اين كنفرانس شامل هفت كميسيون با عناوين زير بوده: رسالت قرآن، مناهج تفسيري قرآن، زمينههاي بعثت و نزول قرآن، ترجمه قرآن، حكمت اسلامي در قرآن، اهداف و انگيزههاي قرآن، مسائل تاريخي در قرآن.
حضرت آيةالله العظمي گلپايگاني طي پيامي به اين كنفرانس چنين فرمودند:
بشر در درك و فهم حقايق قرآن به هر پايان و انتهايي برسد آغاز و ابتداست. امروز در عصر حاضر كه ناتواني مكتبهاي گوناگوني از نجات بشريت از تنگناها و بحرانهاي مختلف آشكار شده و نظامهاي حاكم يأس و تحيّر و نگراني انسانها را روزافزون نموده است، بر مسلمانان خصوصا علما و فقها و آنان كه اسلام را بر مبناي تمسك به ثقلين و اجتهاد در كتاب و سنت شناختهاند بيش از پيش واجب است كه ارشادات و هدايتهاي قرآن را در نواحي مختلف حيات به جهانيان عرضه كنند.
اين كنفرانس در سالهاي بعد به طور مستمر تشكيل شد و هر سال در آن موضوعي خاص مورد مداقه و تبادل نظر قرار ميگيرد. موضوع كنفرانسهاي دوم تا ششم بدين قرار بود:
كنفرانس دوم: «اعجاز قرآن»؛
كنفرانس سوم: «نقش قرآن در تمدن بشري»؛
كنفرانس چهارم: «قرآن كريم و اهل بيت»؛
كنفرانس پنجم: «قرآن و جامعه»؛
كنفرانس ششم: «قرآن و توحيد در عبادت».
در طي برگزاري اين شش كنفرانس صدها مقاله و نوشته علمي و تخصصي در باره علوم مختلف قرآن ارائه شده است كه مقالات كنفرانسهاي اوّل تا چهارم آن به صورت يكجا و هر كنفرانس در يك جلد منتشر شده است و مقالات كنفرانسهاي پنجم و ششم هم در حال آماده شدن است كه بزودي در اختيار علاقهمندان و پژوهشگران علوم قرآني قرار خواهد گرفت.
از ديگر فعاليتهاي مركز دارالقرآن حضرت آيةاللّه العظمي گلپايگاني بخش انتشارات و كتابفروشي است. انتشارات دارالقرآن تاكنون صدها عنوان كتاب در زمينههاي فقهي، اصولي، تفسيري و... منتشر كرده است. همچنين انتشارات در جنب مدرسه معظمله با داير كردن كتابفروشي علاوه بر عرضه كتابهاي چاپ مؤسسه، روزانه صدها جلد از كتابهاي ديگر ناشران را در اختيار طلاب و علاقهمندان قرار ميدهد.
فعاليتِ ديگر مركز دارالقرآن تحقيق، تصحيح و چاپ كتب تفسيري است. يكي از كتابهاي تفسير كه توسط اين مركز، تحقيق و چاپ شده كتاب الوجيز في تفسير القرآن العزيز تأليف ابن ابيجامع عاملي (1070 ـ 1135) است. اين تفسير در سه جلد چاپ ميشود. كه يك جلد آن هماكنون با تحقيق شيخ مالك محمودي چاپ شده است. از ديگر كتب چاپ شده تفسير فاتحة الكتاب، العروة الوثقي، تفسير القرآن بالقرآن و... است .
مركز دارالقرآن براي خدمت هرچه بيشتر به دانشپژوهان و حوزههاي علميه برنامههاي گستردهاي در دست تهيه دارد از جمله:
انتشار مجلهاي با نام نشريه دارالقرآن، تشكيل كنفرانسهاي علمي، چاپ و انتشار نسخ خطيي كه مطالب آنها در باره علوم قرآني است، ايجاد نمايشگاه و فروشگاه انتشارات دارالقرآن، مجهز كردن مركز به دستگاههاي مدرن و پيشرفته، تهيه مجموعهاي نفيس با نام دائرة معارف القرآن الكريم و...
به اميد آنكه با توفيقات خداوند سبحان و عنايات حضرت ولي عصر عجلّ اللّه تعالي فرجه و همكاري طلاب و فضلا و مراكز قرآني حوزه علميه اين مركز كه يادگار فقيه اهلبيت : حضرت آيةاللّهالعظميگلپايگاني است روز به روز بر دامنه فعاليتهاي خود بيافزايد و همچون گذشته در پاسداري از حريم قرآن و اهل بيت موفق و مؤيد باشد.